Kto może być pełnomocnikiem pracownika przed sądem pracy

W postępowaniu przed sądem pełnomocnikiem może być adwokat lub radca prawny w sprawach własności przemysłowej – rzecznik patentowy, a ponadto osoba sprawująca zarząd nad majątkiem lub interesami strony oraz osoba pozostająca ze stroną w stałym stosunku zlecenia, jeżeli przedmiot sprawy wchodzi w zakres tego zlecenia. Pełnomocnikiem może być zarówno współuczestnik sporu, jak i również rodzice, małżonek, rodzeństwo lub zstępni strony oraz osoby pozostające ze stroną w stosunku przysposobienia (art. 87 § 1 k.p.c.).

Dodatkowo pełnomocnikiem pracownika lub ubezpieczonego może być przedstawiciel związku zawodowego lub inspektor pracy albo pracownik zakładu pracy, w którym mocodawca jest lub był zatrudniony. Natomiast pełnomocnikiem ubezpieczonego – także przedstawiciel organizacji zrzeszającej emerytów i rencistów (art. 465 § 1 i 2 k.p.c.).

Do odbioru należności zasądzonych na rzecz pracownika lub ubezpieczonego jest wymagane pełnomocnictwo szczególne, udzielone po powstaniu tytułu egzekucyjnego (np. po wydaniu przez sąd wyroku).

Pracownika przed sądem mogą reprezentować:

• adwokat lub radca prawny,
• osoba sprawująca zarząd majątkiem lub interesami pracownika oraz osoba pozostająca ze stroną w stałym stosunku zlecenia,
• współuczestnik sporu (np. inny pracownik dochodzący tego samego roszczenia),
• rodzice, małżonek, rodzeństwo lub zstępni (dzieci, wnuki),
• osoby pozostające ze stroną w stosunku przysposobienia,
• przedstawiciel związku zawodowego lub inspektor pracy,
• pracownik zakładu pracy, w którym mocodawca jest lub był zatrudniony.

Pełnomocnikami procesowymi pracownika nie mogą być inne osoby niż wymienione wyżej.

Przedstawiciel innego związku zawodowego

W praktyce budzi wątpliwości, czy pełnomocnikiem procesowym pracownika może być przedstawiciel innego związku zawodowego niż ten, w którym pracownik jest zrzeszony. Przepis art. 465 § 1 k.p.c., pozwalając na to, że pełnomocnikiem pracownika może być przedstawiciel związku zawodowego, nie wskazuje w żaden sposób, o jaki związek zawodowy chodzi. Jednak w orzecznictwie Sądu Najwyższego zarysowywała się ostatnio tendencja do zwężającego pojmowania dopuszczalności działania przez związki zawodowe w procesach z zakresu prawa pracy. W szczególności w postanowieniu z 29 listopada 2006 r. stwierdzono wyraźnie, że pełnomocnikiem pracownika może być tylko przedstawiciel związku zawodowego, w którym pracownik jest zrzeszony. Podobnie wypowiadał się w tym zakresie Sąd Najwyższy w postanowieniu z 17 września 2004 r., podnosząc, że zakładowa organizacja związkowa nie reprezentuje praw lub interesów członków innego związku. Jest to zmiana stanowiska Sądu Najwyższego, gdyż uprzednio w wyroku z 22 sierpnia 2003 r. twierdził on, że pełnomocnikiem procesowym pracownika może być przedstawiciel związku zawodowego, w którym pracownik nie jest zrzeszony. Sąd Najwyższy w uzasadnieniu poglądu o niedopuszczalności reprezentowania pracownika przez przedstawiciela z innego związku zawodowego wskazał, że interpretacja art. 465 k.p.c. powinna następować w związku z treścią art. 7 ust. 2 ustawy o związkach zawodowych, zgodnie z którym w sprawach indywidualnych związki zawodowe reprezentują prawa i interesy swoich członków. Wynika stąd a contrario, że zakładowa organizacja związkowa nie reprezentuje praw lub interesów członków innego związku. Podnosił też, że poszerzenie możliwości reprezentowania pracownika w procesie przez przedstawicieli związków zawodowych ma na celu nie tylko ułatwienie uzyskania pomocy dotyczącej kwestii prawnych, ale ma służyć również rozpoznaniu sporu z uwzględnieniem warunków konkretnego zakładu pracy.

Pracownik niezrzeszony

Jeśli pracownik nie jest zrzeszony w żadnym związku zawodowym, wówczas może się zwrócić do każdego związku zawodowego działającego na terenie zakładu pracy, w którym jest on zatrudniony, o przydzielenie mu pełnomocnika. Na wniosek pracownika niezrzeszonego związek zawodowy może podjąć się obrony jego praw i interesów wobec pracodawcy (art. 7 ust. 2 ustawy o związkach zawodowych). Podobnie wypowiadał się Sąd Najwyższy w postanowieniu z 17 września 2004 r., podnosząc, że związek zawodowy może się wyjątkowo podejmować reprezentowania osób niebędących członkiem żadnego związku zawodowego, jeżeli jednocześnie wywodzą się z grona członków załogi danego zakładu pracy.

Skutki złego pełnomocnictwa

W razie występowania w sprawie w charakterze pełnomocnika strony osoby, która nie może być pełnomocnikiem, będzie to uznane za brak należytego umocowania, co powoduje nieważność postępowania (art. 379 pkt 2 k.p.c.). Uchybienie to nie może być usunięte w drodze zatwierdzenia przez stronę czynności dokonanych przez tę osobę. Tak też wskazywał Sąd Najwyższy w uchwale z 28 lipca 2004 r. oraz w wyroku z 20 sierpnia 2001 r., podnosząc, że występowanie w sprawie w charakterze pełnomocnika osoby, która nim nie może być, oznacza brak należytego umocowania pełnomocnika, a tym samym zawsze prowadzi do nieważności postępowania. Ma to istotne skutki, gdyż stwierdzenie przez sąd II instancji nieważności postępowania powoduje, że sąd ten uchyla zaskarżony wyrok, znosi postępowanie w zakresie dotkniętym nieważnością i przekazuje sprawę sądowi I instancji do ponownego rozpoznania (art. 386 § 2 k.p.c.). A zatem z powodu złego pełnomocnictwa może zostać uchylony także korzystny dla strony wyrok sądu I instancji i sprawa będzie podlegać ponownemu rozpoznaniu. Przy czym brak prawidłowego umocowania pełnomocnika sąd bierze pod uwagę z urzędu.

Przykład

Adam Z., dochodzący przed sądem pracy od swojego byłego pracodawcy zapłaty odprawy rentowej, ustanowił swoim pełnomocnikiem kolegę, który pracował kiedyś w podobnym przedsiębiorstwie i kilka lat temu sam występował z pozwem w takiej sprawie. Sąd – nie dostrzegając wadliwości pełnomocnictwa – zasądził na rzecz Adama Z. kwotę 10 000 zł tytułem odprawy. Pracodawca wniósł apelację od wyroku, wnosząc o jego uchylenie. Sąd II instancji po ustaleniu, że Adam Z. był reprezentowany przez osobę, która nie mogła być jego pełnomocnikiem, uchylił wyrok sądu I instancji i przekazał mu sprawę do ponownego rozpoznania.

Podstawa prawna:

• art. 87, 379 pkt 2, art. 386, art. 465 Kodeksu postępowania cywilnego,
• art. 7 ustawy z 23 maja 1991 r. o związkach zawodowych (DzU z 2001 r. nr 79, poz. 854 ze zm.).

Orzecznictwo:

• postanowienie SN z 29 listopada 2006 r. (II PZ 54/06, niepubl.),
• postanowienie SN z 17 września 2004 r. (III PZ 10/04, niepubl.),
• wyrok SN z 22 sierpnia 2003 r. (I PK 214/02, OSNP 2004/16/282),
• uchwala SN z 28 lipca 2004 r. (III CZP 32/04, OSNC 2006/1/2),
• wyrok SN z 20 sierpnia 2001 r. (I PKN 586/00, OSNP 2003/14/335).