Czy odprawa wypłacona w związku z likwidacją stanowiska podlega zajęciu

Tak, odprawa pieniężna należna z tytułu tzw. zwolnień grupowych podlega zarówno egzekucji sądowej, jak i administracyjnej. W zakresie ochrony przed potrąceniami jest traktowana jak wynagrodzenie za pracę. Oznacza to, że dokonując jej zajęcia powinni Państwo pamiętać o ograniczeniu potrącenia oraz o kwocie wolnej od potrąceń. Szczegóły w uzasadnieniu.

Odprawa pieniężna przysługuje pracownikowi w związku z rozwiązaniem stosunku pracy zarówno w ramach zwolnienia grupowego, jak i mniejszej redukcji zatrudnienia (w przypadku pracodawcy zatrudniającego co najmniej 20 pracowników), jeżeli przyczyna utraty pracy nie dotyczyła pracownika. Wysokość odprawy jest uzależniona od stażu pracy u pracodawcy, z którym stosunek pracy został rozwiązany z tej przyczyny i wynosi:

• 1-miesięczne wynagrodzenie – jeżeli zatrudnienie było krótsze niż 2 lata,
• 2-miesięczne wynagrodzenie – jeżeli zatrudnienie trwało od 2 do 8 lat,
• 3-miesięczne wynagrodzenie – jeżeli zatrudnienie trwało ponad 8 lat.

Odprawa podlega ochronie przed potrąceniami jak wynagrodzenie za pracę, co potwierdził Sąd Najwyższy w wyroku z 14 listopada 1996 r. (I PKN 3/96, OSNP z 1997/11/193). Jest to bowiem świadczenie pieniężne ze stosunku pracy, które pełni funkcję zbliżoną do funkcji wynagrodzenia, a więc zapewnia pracownikowi, który utracił zatrudnienie, środki na utrzymanie. Przez pojęcie „wynagrodzenie za pracę”, z którego dokonuje się potrąceń, należy rozumieć nie tylko ścisły ekwiwalent za wykonaną pracę, ale również inne świadczenia wynikające z nawiązanego stosunku pracy, np. nagrodę jubileuszową, dodatki, premie, odprawę emerytalną/rentową. Te wynagrodzenia mogą być w sposób kontrolowany zmniejszane na poczet zadłużeń, jakie pracownik zaciągnął wobec pracodawcy oraz innych instytucji czy osób. Funkcja ochronna przepisów Kodeksu pracy dotycząca wynagrodzenia za pracę polega na ograniczeniu potrąceń do wysokości:

• 3/5 wynagrodzenia – w przypadku potrącania alimentów,
• 1/2 wynagrodzenia – przy potrącaniu innych należności lub zaliczek pieniężnych.

Ponadto ustanowiono tzw. kwotę wolną od potrąceń, czyli część wynagrodzenia, którą należy pozostawić pracownikowi. Przy potrącaniu sum egzekwowanych na mocy tytułów wykonawczych na pokrycie należności innych niż świadczenia alimentacyjne kwota wolna odpowiada minimalnemu wynagrodzeniu za pracę, przysługującemu pracownikowi zatrudnionemu w pełnym wymiarze czasu pracy, po odliczeniu składek ZUS oraz zaliczki na podatek. Jeżeli w danym miesiącu pracownik otrzymuje zarówno odprawę pieniężną, jak i wynagrodzenie za pracę, to obie te należności podlegają zajęciu. Według stanowiska PIP, w celu dokonania prawidłowego potrącenia należy wszystkie świadczenia zliczyć (choćby wynikały z różnych podstaw prawnych i tytułów) i dopiero od sumy ustalić granicę zajęcia i zastosować jedną kwotę wolną.

Podstawę obliczenia odprawy należy ustalać na zasadach określonych dla obliczania ekwiwalentu pieniężnego za urlop wypoczynkowy, bez stosowania współczynnika ekwiwalentu. Jest to świadczenie zwolnione ze składek ZUS, ale podlega opodatkowaniu.

PRZYKŁAD

W firmie, która zatrudnia 50 pracowników, 30 września br. rozwiązano stosunek pracy z Januszem W. z powodu likwidacji jego stanowiska pracy. Pracownik przepracował u tego pracodawcy 5 lat. Janusz W. ma prawo do odprawy pieniężnej w wysokości 2-miesięcznego wynagrodzenia, która wyniosła 8724 zł. We wrześniu br. pracownik powinien ponadto otrzymać 3850 zł płacy zasadniczej i 480 zł premii regulaminowej. Pracownik ma zajęcie komornicze wynagrodzenia z tytułu niespłaconej pożyczki w wysokości 5600 zł. Wszystkie należności zostaną wypłacone 28 września. Pracownik złożył oświadczenie o stosowaniu podwyższonych kosztów uzyskania przychodów oraz PIT-2. Rozliczenie wynagrodzenia za wrzesień i odprawy powinno wyglądać następująco:

• ustalenie podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne i wysokości składek na te ubezpieczenia:

3850 zł + 480 zł = 4330 zł,

4330 zł x (9,76% + 1,5% + 2,45%) = 593,65 zł,

• ustalenie podstawy wymiaru składki na ubezpieczenie zdrowotne i wysokości tej składki:

4330 zł – 593,65 zł = 3736,35 zł,

3736,35 zł x 9% = 336,27 zł (składka do przekazania do ZUS),

3736,35 zł x 7,75% = 289,57 zł (składka do odliczenia od podatku),

• ustalenie podstawy opodatkowania:

4330 zł – 593,65 zł + 8724 zł – 139,06 zł = 12 321,29 zł; 12 321 zł (po zaokrągleniu do pełnych zł),

• ustalenie wysokości podatku:

12 321 zł x 18% – 46,33 zł = 2171,45 zł,

• ustalenie wysokości zaliczki na podatek:

2171,45 zł – 289,57 zł = 1881,88 zł; 1882 zł (po zaokrągleniu do pełnych zł),

• ustalenie kwoty do wypłaty przed potrąceniem:

4330 zł + 8724 zł – 593,65 zł – 336,27 zł – 1882 zł = 10 242,08 zł,

• ustalenie granicy potrącenia:

10 242,08 zł x 1/2 = 5121,04 zł,

• ustalenie kwoty wolnej od potrąceń w wysokości netto:

1500 zł (minimalne wynagrodzenie) x x 13,71% = 205,65 zł – kwota składek finansowanych przez ubezpieczonego,

(1500 zł – 13,71%) x 9% = 116,49 zł – składka zdrowotna,

(1500 zł – 205,65 zł – 139,06 zł) = 1155 zł – podstawa opodatkowania,

(1155 zł x 18% – 46,33 zł) – (1500 zł – 205,65 zł x 7,75%) = 61 zł – zaliczka na podatek dochodowy,

1500 zł – 205,65 zł – 116,49 zł – 61 zł = 1116,86 zł – wynagrodzenie netto,

• ustalenie kwoty potrącenia:

ponieważ zostały zachowane: granica potrącenia, tj. 1/2 wynagrodzenia netto – 5121,04 zł oraz kwota wolna od potrąceń, tj. minimalne wynagrodzenie za pracę – 1116,86 zł (10 242,08 zł – 5121,04 zł > 1116,86 zł), na konto komornika należy przekazać 5121,04 zł,

• ustalenie kwoty do wypłaty po dokonaniu potrącenia:

4330 zł + 8724 zł – 593,64 zł – 336,27 zł – 1882 zł – 5121,04 zł = 5121,04 zł.

Podstawa prawna:

• art. 1, art. 8, art. 10 ust. 1 ustawy z 13 marca 2003 r. o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn niedotyczących pracowników (Dz.U. Nr 90, poz. 844 ze zm.),
• art. 12 ust. 1, art. 21 ust. 1 pkt 3 lit. b, art. 32 ustawy z 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (Dz.U. z 2012 r. poz. 361 ze zm.),
• § 2 ust. 1 pkt 3 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z 18 grudnia 1998 r. w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe (Dz.U. Nr 161, poz. 1106 ze zm.),
• art. 81 ust. 1 ustawy z 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (Dz.U. z 2008 r. Nr 164, poz. 1027 ze zm.),
• art. 87 § 1–3, art. 87¹ § 1 Kodeksu pracy.