Badanie trzeźwości pracowników - na czym polegają zmiany?
Nowe przepisy dotyczące kontroli trzeźwości pracowników w Kodeksie pracy zmierzają do stworzenia dla pracodawców pod staw do wprowadzenia i przeprowadzania, gdy jest to niezbędne dla ochrony osób i mienia, prewencyjnej kontroli pracowników na obecność w ich organizmach alkoholu lub środków działających podobnie jak alkohol. Co istotne, przepisy, które wprowadzą możliwość kontroli trzeźwości pracowników, będą stosowane odpowiednio do pracodawców organizujących pracę wykonywaną przez osoby fizyczne na innej podstawie niż stosunek pracy, a także osoby fizyczne prowadzące na własny rachunek działalność gospodarczą, których praca jest organizowana przez tych pracodawców.
WAŻNE! Zgodnie z nowelą Kodeksu pracy kontrolę trzeźwości weryfikującą zawartość alkoholu i innych środków działających jak alkohol będzie można przeprowadzić także w stosunku do osób zatrudnionych na podstawie umów cywilnoprawnych i B2B.
Jak wskazano w założeniach do projektu, proponowana regulacja ma na celu również rozwiązanie problemu wynikającego z braku podstaw prawnych do przeprowadzania przez uprawniony organ powołany do ochrony porządku publicznego badań pracowników na obecność tzw. narkotyków w ich organizmach. Obecnie nie ma bowiem przepisów, które określałyby procedurę takiego badania, na żądanie pracodawcy lub samego pracowni ka. W konsekwencji brakuje także wyraźnej podstawy prawnej niedopuszczenia przez pracodawcę do wykonywania pracy przez pracownika, wobec którego zachodzi uzasadnione podejrzenie, że znajduje się w stanie po użyciu takich środków lub jeśli zażywał je w czasie pracy.
Nowelizacja w zakresie wprowadzenia kontroli trzeźwości pracowników przewiduje zmiany Kodeksu pracy polegające w szczególności na:
- określeniu przesłanek pozwalających pracodawcy skorzystać z możliwości prze prowadzenia kontroli trzeźwości,
Zgodnie z projektowanymi przepisami kontrola trzeźwości pracownika będzie możliwa, jeżeli jest to niezbędne do zapewnienia:
– ochrony życia i zdrowia pracowników lub innych osób,
– ochrony mienia.
Zasada ta będzie identyczna w przypadku badania zawartości w organizmach pracowników zarówno alkoholu, jak i środków działających podobnie jak alkohol (np. narkotyków, dopalaczy)
- określeniu zasad i procedur obowiązujących w trakcie kontroli,
Jako nadrzędną zasadę, która ma obowiązywać w trakcie kontroli trzeźwości, ustawo dawca wskazał ochronę godności oraz innych dóbr osobistych pracownika. Podczas kontrolowania zawartości w organizmach pracowników zarówno alkoholu, jak i środków działających podobnie jak alkohol pracodawca nie może naruszać godności i jakichkolwiek innych dóbr osobistych pracownika, a także w trakcie kontroli powinien uszanować intymność pracownika.
Ponadto kontrola będzie musiała przebiegać zgodnie z zasadami ustalonymi w regulaminie pracy lub układzie zbiorowym, a jeśli w zakładzie pracy nie ma obowiązku tworzenia żadnego z tych dokumentów – zgodnie z zasadami podanymi w obwieszczeniu
Pracodawca będzie musiał poinformować pracowników o wprowadzeniu kontroli trzeźwości w sposób u niego przyjęty, nie później niż 2 tygodnie przed rozpoczęciem jej prze prowadzania. Także nowo zatrudnionym pracownikom trzeba będzie wręczyć informację o kontrolach, w formie papierowej lub elektronicznej, przed dopuszczeniem ich do pracy.
Kontrola trzeźwości będzie obejmowała badanie przy użyciu metod niewymagających badania laboratoryjnego, za pomocą urządzenia posiadającego ważny dokument potwierdzający jego kalibrację lub wzorcowanie.
- określeniu warunków niedopuszczenia pracownika do wykonywania pracy, jeśli jest on pod wpływem alkoholu lub innych środków odurzających,
Zgodnie z projektowanymi przepisami pracodawca nie dopuści pracownika do pracy, jeżeli kontrola trzeźwości wykaże:
– obecność alkoholu w organizmie pracownika wskazującą na stan po użyciu alkoholu albo stan nietrzeźwości (w rozumieniu ustawy o wychowaniu w trzeźwości i przeciw działaniu alkoholizmowi),
– że zachodzi uzasadnione podejrzenie, iż pracownik stawił się do pracy w stanie po użyciu alkoholu albo w stanie nietrzeźwości lub spożywał alkohol w czasie pracy, – obecność w organizmie pracownika środka działającego podobnie jak alkohol,
– że zachodzi uzasadnione podejrzenie, iż pracownik stawił się do pracy w stanie po użyciu środka działającego podobnie jak alkohol lub zażywał taki środek w czasie pracy
Informację dotyczącą podstawy niedopuszczenia pracownika do pracy pracodawca będzie musiał przekazać pracownikowi do wiadomości.
- określeniu, w jakich sytuacjach i na jakich zasadach możliwe jest wykonanie ba dań stanu trzeźwości przez organy powołane do ochrony porządku publicznego
Projektowane przepisy wprowadzają możliwość, aby na żądanie pracodawcy lub pracownika niedopuszczonego do pracy badanie stanu trzeźwości pracownika (zarówno pod kątem alkoholu, jak i substancji działających podobnie jak alkohol) przeprowadzał uprawniony organ powołany do ochrony porządku publicznego, czyli np. policja.
Organ ten w pierwszej kolejności będzie przeprowadzał badanie stanu trzeźwości pracownika przy użyciu metod niewymagających badania laboratoryjnego. Natomiast prze prowadzenie badania krwi (a w przypadku środków innych niż alkohol – także badania moczu) będzie można zlecić, jeżeli:
■ nie ma możliwości przeprowadzenia badania metodą nielaboratoryjną,
■ pracownik niedopuszczony do pracy odmawia poddania się badaniu metodą nielaboratoryjną,
■ pracownik niedopuszczony do pracy żąda przeprowadzenia badania krwi pomimo zbadania metodą nielaboratoryjną,
■ stan pracownika niedopuszczonego do pracy uniemożliwia przeprowadzenie badania metodą nielaboratoryjną,
■ nie ma możliwości wskazania stężenia alkoholu z powodu przekroczenia zakresu pomiarowego urządzenia wykorzystywanego do pomiaru.
Zabieg pobrania krwi będzie mogła przeprowadzić osoba posiadająca odpowiednie kwalifikacje zawodowe. Natomiast czynności związane z pobraniem moczu do badania będą odbywały się w obecności osoby posiadającej odpowiednie kwalifikacje zawodowe do przeprowadzania badania moczu, która jest tej samej płci co pracownik.
W przypadku gdy wynik badania nie wskaże na stan po użyciu alkoholu albo stan nie trzeźwości pracownika czy na zawartość środków działających podobnie jak alkohol, okres niedopuszczenia pracownika do pracy będzie traktowany jak okres usprawiedliwionej nieobecności w pracy, za który pracownik zachowuje prawo do wynagrodzenia.
Więcej na ten temat znajdziesz w publikacji „Jak przygotować się do zmian w 2023 r. Podatki, rachunkowość, prawo pracy i ZUS”
Jak przygotować się do zmian w 2023 r. Podatki, rachunkowość, prawo pracy i ZUS
INFOR